Monday, August 31, 2009

"John Stuart Mill as a Social Science Founder"

"John Stuart Mill as a Social Science Founder": "

Daniel Little discusses John Stuart Mill's significant contributions to the
creation of a positivist science of society:




John Stuart Mill as a social science founder, by Daniel Little
:
John Stuart Mill was Britain's leading thinker when it came to issues having to
do with logic and scientific knowledge in the mid-nineteenth century. His

System of Logic

was first published in 1843 and was reprinted in numerous editions, and it
constituted a comprehensive treatment of scientific knowledge and inference
within the empiricist tradition. 





The book devoted an entire section to the logic
of what Mill referred to as the "moral sciences" (Book VI, published separately
as

The Logic of the Moral Sciences
). He defined the moral sciences as those
areas of study having to do with human dispositions, character, and action,
extending from psychology to social science. The conception of social science
knowledge that he presents has had a deep impact on subsequent thinking about
"scientific" social analysis and is worth examining again. (Here is a link to
the Gutenberg etext edition of the
System of Logic.)



Mill developed a general vision of science that was derived from the best
current examples of progress in the natural sciences, and he then applied this
vision to the effort to understand human and social phenomena scientifically.
Putting his vision simply, science consists of the discovery of general causal
laws based on systematic empirical observation. It lays the framework for a
positivist conception of social science, and it prepares a charge of "Not
scientific!" to social scientists who deviate from these central positivist
tenets.


The social sciences barely existed in 1843; so it is intriguing to see how Mill
thought about the task of creating a social science. For one thing, he had
virtually no good examples to work with; political economy was just about the
only significant piece of rigorous social analysis that existed. The topics
considered by modern sociology were only beginning to gain rigorous attention,
and political science took the form of analysis of the interests and policies of
specific nation states. Mill was very much interested in the work of Auguste
Comte -- the thinker who introduced both "sociology" and "positivism" into the
philosophical lexicon, and Mill wrote a critical essay about Comte's philosophy
in 1865 (Auguste
Comte & Positivism
).
But Comte's writings did not provide good examples of detailed empirical study
of social phenomena. One of Comte's central goals was to discover laws of
development for civilizations -- a far cry from the way we would define the
focus of sociology today. Here is a summary definition of the science of society
that Mill offers:



Next after the science of individual man comes the science of man in society--of
the actions of collective masses of mankind, and the various phenomena which
constitute social life. (Book VI, chap. VI, sect. 1)

In several earlier postings I've referred to the important role that
philosophical ideas played in defining the aims and goals of the social
sciences. Mill's writings certainly fall in the category of foundational,
guiding ideas. So let's see what guiding ideas are expressed in the
System of Logic for the social
sciences.



Prediction. Mill
opens his discussion of the social sciences by quoting a passage from Condorcet
with evident approval on the role of prediction in the sciences and history.
Condorcet draws an explicit parallel between the predictive capacity of some of
the natural sciences (e.g. astronomy) and the development of history; if history
is made by men, then we should be able to learn the laws of behavior and use
them to predict history (Book VI). This captures Mill's conception of social
science: social developments are the result of individual actions and behaviors;
individual actions are subject to laws that can be discovered in psychology and
ethology (the science of human development); and therefore, in principle,
historical outcomes are governed by these laws as well. So the goal of the
social sciences is to discover the laws of behavior that permit us to predict
behavior and social outcomes.



Laws and regularities.
Mill firmly believed that science involves the discovery of laws and
regularities. A body of observations that lacks organizing regularities cannot
be considered to be a science. So for Mill, social science research too must
involve the discovery of laws of social behavior and social dynamics. "Are the
actions of human beings, like all other natural events, subject to invariable
laws? Does that constancy of causation, which is the foundation of every
scientific theory of successive phenomena, really obtain among them?" (Book VI,
chap. I, sect. 2) Mill's answer, ultimately, is affirmative: there are such laws
of individual behavior and choice. In reflecting on the status of weather
phenomena he writes:

Yet no one doubts that the phenomena depend on laws, and that these must be
derivative laws resulting from known ultimate laws, those of heat, electricity,
vaporization, and elastic fluids. (Book VI, chap. III, sect. 1)

He distinguishes between exact sciences (where a few general laws govern
virtually all variation) and inexact sciences (where we need both fundamental
laws and secondary influences in order to explain observed behavior). His
example of an inexact science is tidology.

By combining, however, the exact laws of the greater causes, and of such of the
minor ones as are sufficiently known, with such empirical laws or such
approximate generalizations respecting the miscellaneous variations as can be
obtained by specific observation, we can lay down general propositions which
will be true in the main, and on which, with allowance for the degree of their
probable inaccuracy, we may safely ground our expectations and our conduct.
(Book VI, chap. III, sect. 1)

And this model seems to capture his entire conception of scientific
understanding: we understand a phenomenon when we have identified the primary
causes that bring it about (and the laws that correspond to these); and the
secondary influences that disturb or modify the workings of the primary causes
(with their laws as well).

The science of human nature is of this description. It falls far short of the
standard of exactness now realized in Astronomy; but there is no reason that it
should not be as much a science as Tidology is, or as Astronomy was when its
calculations had only mastered the main phenomena, but not the perturbations....
(Book VI, chap. III, sect. 2)


The subject, then, of Psychology is the uniformities of succession, the laws,
whether ultimate or derivative, according to which one mental state succeeds
another, is caused by, or at least, is caused to follow, another. (Book VI,
chap. IV, sect. 3)

So Mill believes that a science of behavior is possible, issuing in a set of
regularities of behavior. And he believes that we can also arrive at a science
of development, which he refers to as "ethology"; this is a description of the
ways in which circumstances influence individual character. Ethology too issues
in laws and regularities, according to Mill.

A science is thus formed, to which I would propose to give the name of Ethology,
or the Science of Character, from
ἦθος, a word more
nearly corresponding to the term "character" as I here use it, than any other
word in the same language.
(Book VI, chap. V, sect. 4)

This leads to a general conception of how social change works:

All phenomena of society are phenomena of human nature, generated by the action
of outward circumstances upon masses of human beings; and if, therefore, the
phenomena of human thought, feeling, and action are subject to fixed laws, the
phenomena of society can not but conform to fixed laws. (Book VI, chap. VI,
sect. 2)

Methodological
individualism.
So laws govern individual actions. What about social
phenomena? Mill sees social phenomena as the combination of multiple individual
actions. And he believes that it is self-evident that the laws of the compound
derive from the workings of the laws of the parts.

The laws of the phenomena of society are, and can be, nothing but the laws of
the actions and passions of human beings united together in the social state.
Men, however, in a state of society are still men; their actions and passions
are obedient to the laws of individual human nature. Men are not, when brought
together, converted into another kind of substance. (Book VI, chap. VII, sect.
1)

So social laws and regularities ought to be explained on the basis of
individual-level laws and regularities.
This is a pretty clear statement
of the principle of methodological individualism.



Parallel to the assumption of methodological individualism is a strong
inclination on Mill's part towards the idea of inter-theoretic reduction: the
laws of the compound should be reducible to the action of the laws of the
composing entities. So social laws should be reducible to laws of psychology,
combined with factual descriptions of the particular circumstances that surround
given societies.



Methods of agreement and
difference.
Quite a bit of attention has been directed to Mill's methods
of agreement and difference within the field of comparative historical
sociology. It is startling, therefore, to realize that Mill himself felt that
these families of methods were not relevant or applicable to social phenomena.
Appeal to these methods in the social sciences, Mill maintains, is to succumb to
the fallacy of the "chemical or experimental method" in the social sciences
(Book VI, chap. VII, sect. 1). The problem is that the conditions for the
application of these methods are impossibly stringent when we come to
consideration of the causes of complex social events like revolutions or civil
wars. There are always innumerable differences between the cases; so the methods
of difference and similarity cannot direct us to the unique differentiating
causes.

The Method of Difference in either of its forms being thus completely out of the
question, there remains the Method of Agreement. But we are already aware of how
little value this method is, in cases admitting Plurality of Causes; and social
phenomena are those in which the plurality prevails in the utmost possible
extent. (Book VI, chap. VII, sect. 4)

Mill offers an alternative preferred method, the deductive method. "However
complex the phenomena, all their sequences and co-existences result from the
laws of the separate elements" (Book VI, chap. IX, sect. 1). The deductive
method involves identifying these separate elements; discovering their
fundamental properties and regularities; and deducing the interactions that
occur among them to produce the complex outcome.

The Social Science, therefore (which, by a convenient barbarism, has been termed
Sociology), is a deductive science; not, indeed, after the model of geometry,
but after that of the more complex physical sciences. It infers the law of each
effect from the laws of causation on which that effect depends; not, however,
from the law merely of one cause, as in the geometrical method but by
considering all the causes which conjunctly influence the effect, and
compounding their laws with one another. (Book VI, chap. IX, sect. 1)

The plurality of causes that is explicit in the deductive method leads Mill to
qualify the scope of prediction that is possible in the social sciences. Because
it is not possible to precisely determine the joint effect of multiple causes,
predictions are generally approximate rather than exact.

It is evident, in the first place, that Sociology, considered as a system of
deductions a priori, can not be a science of positive predictions, but only of
tendencies. We may be able to conclude, from the laws of human nature applied to
the circumstances of a given state of society, that a particular cause will
operate in a certain manner unless counteracted; but we can never be assured to
what extent or amount it will so operate, or affirm with certainty that it will
not be counteracted. (Book VI, chap. IX, sect. 2)

(Daniel Hausman gives a good exposition of this method of explanation in "The
Deductive Method" (Essays
on Philosophy and Economic Methodology
).)



The aim of sociology.
Mill believes that the most fundamental aim of sociology is to derive a set of
governing laws for the whole of society from the laws of individual action and
ethology, and to permit the scientist to explain the particular features of the
total state of society. He describes the "state of society" in these terms:

In order to conceive correctly the scope of this general science, and
distinguish it from the subordinate departments of sociological speculation, it
is necessary to fix the ideas attached to the phrase, "A State of Society." What
is called a state of society, is the simultaneous state of all the greater
social facts or phenomena. Such are: the degree of knowledge, and of
intellectual and moral culture, existing in the community, and in every class of
it; the state of industry, of wealth and its distribution; the habitual
occupations of the community; their division into classes, and the relations of
those classes to one another; the common beliefs which they entertain on all the
subjects most important to mankind, and the degree of assurance with which those
beliefs are held; their tastes, and the character and degree of their aesthetic
development; their form of government, and the more important of their laws and
customs. (Book VI, chap. X, sect. 2)

This sounds pretty much like what we might call "macro-sociology" -- an effort
to describe and explain the large-scale features of a given society. So the goal
of sociology is to discover laws of behavior at the individual level that permit
deduction of the features of society in which these individuals live, given the
current circumstances. Sociology should provide a theory providing an
understanding of the broad sweep of history, the totality of human individual
and social actions.

The doctrine which the preceding chapters were intended to enforce and
elucidate--that the collective series of social phenomena, in other words the
course of history, is subject to general laws, which philosophy may possibly
detect--has been familiar for generations to the scientific thinkers of the
Continent, and has for the last quarter of a century passed out of their
peculiar domain, into that of newspaers and ordinary political discussion. (Book
VI, chap. XI, sect. 1)

A sociological imagination?
In spite of Mill's evident interest in the foundations of a science of society,
he shows little evidence of possessing a lively sociological imagination. He
does not seem to have paid much attention to the actual social processes and
changes underway in Britain in the beginning of the nineteenth century. There is
almost no description or comment concerning the social circumstances of
nineteenth-century Britain -- subjects that were of great interest to Mill as a
reformer. It is striking to compare his writings with those of Tocqueville, who
observes and conceptualizes a wide range of concrete social activity and
behavior. Mill remains on a highly abstract plane: are there social laws? How do
social laws relate to individual laws? How does evidence support or undermine
various social hypotheses? (See an earlier

posting
on Tocqueville.)



So here we find almost all the elements that came to define the framework of
positivist social science: the doctrine of the
unity of science,
the insistence on the primacy of the discovery of
laws and regularities,
the doctrines of
methodological individualism
and
reductionism, and
the assumption that the natural sciences provide a regulative guide to the
social sciences (naturalism).
Mill's writings about the social sciences set the stage for the development of a
positivist paradigm that impaired the disciplines from adopting the fluidity and
pluralistic viewpoints that they would need.



The shortcomings of Mill's philosophy of social science derive from his most
basic assumptions. He treats the creation of a science of society as primarily a
methodological and epistemic problem; he takes it for granted that the
"phenomena" of the social world are entirely analogous to the phenomena of the
natural world. But this is an error of social ontology. Social phenomena are not
relevantly analogous to natural phenomena. "States" are not like "metals", and
social processes like contention are not like physical processes of mixing and
heating. And if Mill had devoted more of his analytical intelligence to the
problem of discovering, analyzing, and explaining the actual social phenomena of
contemporary Britain, he might well have been drawn to a less positivist
construction of sociology.

*****


(Here are several earlier postings that are
relevant to this topic:

  • philosophical frameworks of the social
    sciences

    link

  • how does philosophy help guide the social
    sciences?

    link

  • why a philosophy of social science?

    link

  • proto-social inquiry

    link

  • components of positivism

    link

  • a non-naturalistic approach

    link


The unifying thread to these posts is the
question, to what extent did philosophical presuppositions influence the
development of the social sciences?)
"

Sunday, August 30, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for September 1, 2009

                        LABOK SA OMBUDS

 

            May sukaranan ang reklamo ni Assistant Ombudsman Virginia Palanca-Santiago sa kalangay sa Commission on Audit (COA) paghatag sa sangpotanan sa ilang pagsubli sa kontrobersiyal nga pagtukod sa Cebu International Convention Center (CICC).  Kay lisod nga tinuod nga ipatin-aw ang padayong paghikaw sa ilang audit report gikan sa graft investigators sa Visayas Ombudsman.

            Gawas kon, sama ni Visayas Ombudsman Pelagio Apostol, nakaplagan nila ang transaksiyon sa CICC nga labihan ka-komplikado ug busa abtan una silag siyam-siyam una mahingpit ang pagsubli.  O kon, sama ni Apostol, kumbinsido ang COA nga di kamao ang graft investigators busa way kapuslanan ang paghatag nilag kopya kay di ra man gihapon makasabot sa audit report.

-o0o-

            Mas lisod sabton nganong pila ka tuig human natukod ang CICC, ang Ombudsman kutob lang gihapon sa pagyawyaw sa kalisod sa ilang imbestigasyon.  Inay magpalaban sa mga sakop sa media, nganong di man gamiton sa Ombudsman ang ilang gahom pagpugos sa COA paghatag nila og kopya sa audit report sa CICC?

            Sa samang paagi, naglibog pa ko hangtod karon nganong ang Ombudsman, pinaagi sa ilang kinaham nga whistleblower nga si Cris Saavedra, nangayo og kopya sa mga dokumento sa CICC nga gitugyan ni Gobernador Gwen Garcia ngadto sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) Cebu Chapter.  Nakalimot ba nga duna silay gahom pagsupina sa tanang mga dokumento sa CICC gikan sa buhatan ni Garcia?

-o0o-

            Maong magpakitabang mi nimo sa pagpangaliya.  Nga unta makaangkon ang Ombudsman og igong kaisog sa pagtinuod gyod pagsusi sa pagpalit sa Kapitolyo sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga nga naa pa sa ilawom sa dagat.  Kay kon mahawongan lang sila ni Garcia ining kasoha, manguros na lang tang daan.

            Bisan niangkon na si Garcia og responsibilidad sa pagpagawas sa P98.9 milyones nga bayad sa mga Balili bisan wa pang kakita sa mga titulo sa yuta, ug sa way pagsusi asa gikan ug hangtod asa kutob ang kabtangan, mahimong wa lang gihapoy bisan usa nga mapasakaan og kaso.  Kay unsaon man pag-irog sa kaso kon, sama sa naandan, yak-an lang sa Ombudsman.

-o0o-

            Ang kadagkoan sa Kapitolyo maoy labing nasuhito sa kainutil sa Ombudsman.  Nga kon pasagdan ang Ombudsman, mahimong lawalawaan na sab ang kaso ug mapasanginlan sa Sugbuanong mga magbubuhis nga nagkonsabo silang tanan.  Labaw sa tanan, makaikyas ang tanang hingtungdan, labi na si Provincial Board (PB) Member Juan Bolo.

      Maong ang PB ug ang buhatan ni Garcia mora og naglumba paglusad sa ilang buwag nga mga imbestigasyon.  Bahala na kon, sa ilang kahigwaos pagpangita og lain nga matulisok aron pag-absuwelto sa ilang kaugalingon, nakalimot nga nagmugna sila og mas dakong eskandalo—ang mga imbestigahunon mao ra say nangimbestigar sa ilang kaugalingon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 31, 2009

                11 KA PANGUTANA

 

            Nakadawat ko sa pagdapit ni Gobernador Garcia sa iyang briefing karong Miyerkules mahitungod sa nabulilyaso nga pagpalit sa Kapitolyo sa luna sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga.  Ang akong mga gimbuhaton sa ABS-CBN, nga maoy nagsuweldo nako, mahimong makapugong nako sa pagtambong.  Apan maningkamot ko nga makaipsot sa among sinemana nga department heads meeting.  Maneguro na lang hinuon kong daan.  Kon di gyod kong katungha, niang akong 11 ka pangutana alang ni Garcia ug sa ubang kadagkoan sa Kapitolyo:

·        Nganong wa may appropriation ordinance nga labihan mang dakoa sa P98.9 milyones nga gipalit sa luna nga wa pa igkita?

·        Kon gikuha ang gahin gikan sa 20% nga local development fund, nihaom ba ang pagpalit sa dagat, pagatpatan ug fish pond sa provincial development plan?

-o0o-

·        Nganong hangtod karon wa man siloti ang mga sakop sa appraisal committee bisan nasakpan na nga nitago gikan sa Cebu Provincial Board sa kasayuran gikan sa technical working committee nga nagbutyag nga ang luna sa mga Balili dunay fish pond ug pagatpatan?

·        Tinuod ba nga usa sa mga hinungdan sa pagdumili sa Kapitolyo pagkanselar sa tibuok transaksiyon ug pagbakwi sa kinatibuk-ang P98.9 milyones mao nga nadawat na ni Garcia ang pasiuna sa $1 milyon gikan sa Kepco SPC?

·        Tinuod ba nga ang laing hinungdan sa pagdumili sa Kapitolyo pagkanselar sa transaksiyon mao nga mabawi lang ang kinatibuk-ang kantidad pinaagi sa pag-ila sa tanang nakabahin?

-o0o-

·        Taphaw ba diay ang sistema sa Kapitolyo nga sayon ra man kaayong nalusutlusotan ni PB Member Juan Bolo, o mao ni ang naandan apan karon lang nasakpan?

·        Mopirma ba lang diay si Garcia og mga dokumento bisan wa mapirmahi sa mga departamento sa Kapitolyo nga mao untay gitahasan sa pag-andam sa maong mga dokumento?

·        Nganong nagdalidali man pagpirma si Garcia sa MOA sa way pagpaabot sa ikaduhang resolusyon sa PB nga nipatigbabaw na sa iyang gipangayo nga mas ubos nga presyo sa luna?

-o0o-

·        Nganong nagbuutbuot man ang buhatan ni Garcia sa wa pag-uli sa memorandum of agreement (MOA) uban sa mga Balili ngadto sa PB alang sa ratification, inay hatagan untag kahigayonan ang PB pagsubli kon ang MOA nihaom ba sa ilang resolusyon pagtugot ni Garcia pagpalit sa luna?

·        Kay wa may ratification bisan sa kalainan sa presyo ug gidak-on sa yuta nga gitakda sa resolusyon ug sa MOA, nagpasabot ba ni nga ilegal ang pagpagawas sa P98.9 milyones nga bayad sa mga Balili?

  •           Pila na ba ka ektaryang yuta ang napalit sa Kapitolyo sukad sa pag-asumir ni kanhi gobernador karon Kongresista Pablo Garcia niadtong 1995, wa ba say laktod sa pagpamalit ug napuslan na ba silang tanan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Friday, August 28, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for August 30, 2009

                        BANA NI LUMEN

 

            Si anhing Lumen Durano nakapasar sa pasulit sa DTI isip real estate broker tulo ka tuig ang nilabay.  Human nakuha ang iyang lisensiya, nalingaw na siya sa paghikay sa nagkalainlaing mga transaksiyon sa yuta.  Ang iyang kaubanan sa propesyon kasagaran magtapok sa ilang bay sa Bulacao, Talisay City.  Apan wa siya mabantog sa iyang kamalampuson.  Gani gisungog siya sa iyang bana nga mao ray ahente nga way halin.

            Hangtod nga gipahibawong mga Sugbuanon nga siyay ahente sa labing kontrobersiyal nga transaksiyon sa yuta sa Sugbo sa niaging tuig:  Ang pagpalit sa Kapitolyo sa 25 ka ektaryang luna sa mga Balili, nga ang 20 ka ektarya naa ilawom sa dagat.

-o0o-

            Si Cebu Provincial Board Member Juan Bolo nakapasar sa pasulit sa DTI pagka real estate broker niadtong 1989.  Gipahibawo hinuon sa DTI nga sa labing uwahing listahan sa lisensiyadong real estate brokers wa na maapil ang ngan ni Bolo.  Ang gituohang wa na paglab-as ni Bolo sa iyang lisensiya wa makapugong sa iyang talagsaong kalamposan sa nagkalainlaing mga transaksiyon sa yuta nga iyang giapilan—may pagtugot man o wa sa Kapitolyo, ginamit man o di ang ngan ni Gobernador Gwen Garcia.

            Sa wa pa moulbong kontrobersiya sa luna sa mga Balili, gilambigit sab si Bolo sa transaksiyon sa yuta sa subdivision sa iyang Dakbayan sa Talisay nga nisangpot sa makalilisang nga baha sa kasilinganang kabalayan ug sibawng tiyabaw sa mga mag-uuma nga wa mabayri.

-o0o-

            Managlahi ang kapalaran nilang Bolo ug Durano sa ilang gihikay nga mga transaksiyon sa yuta.  Apan badlis gyod tingali sa ilang pad nga magkaabot sa pagbaligya sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga.  Si Bolo niingon nga wa kadawat bisan usa ka dako gikan sa transaksiyon.  Si Lumen giila sa mga Balili nga maoy nakadawat sa P4.3 milyones nga komisyon.

            Bisan naapiki, si Bolo takos pang makapanalipod sa iyang kaugalingon.  Si Lumen namatay na sa sakit sa niaging tuig, usa ka buwan human naimpas sa Kapitolyo ang P98.9 milyones nga bayranan sa luna.  Ug di nang kapanalipod sa iyang kaugalingon sa bisan unsang mga pasangil nga luwatan batok niya.

-o0o-

            Apan di hingpit nga inutil si Lumen.  Ang iyang bana nga mas unang nasakit kay niya nagpabilin nga maoy usa sa labing ngilngig nga abogado sa Sugbo.  Si kanhi provincial prosecutor, karon dean sa USP College of Law, Loreto Durano di motugot nga di makiangayong panamastamasan ang kadungganan sa iyang asawa.

            Si Durano nitug-an sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya sa niaging semana nga wa pa niya matino kon nadawat ba gyod sa iyang asawa ang P4.3 milyones nga komisyon.  Nagduda sab si Durano sa kadako sa papel nga gipahid ngadtong Lumen, "Dako ra kaayo tong transaksiyona para niya."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 29, 2009

                        IGMAT SA YUTA

 

            Atol sa iyang unang termino pagka gobernador sa Sugbo, si karon Kongresista Pablo Garcia nipatawag ni kanhi provincial board (PB) member Raul Bacaltos.  Kinsa iyang gisugo sa pagpakigsulti sa mga mag-uuma nga maapektahan sa gitakdang pagpalit sa Kapitolyo sa usa ka gatos ka ektaryang luna sa Barili.  Nga maoy balhinan sa CSCST College of Agriculture gikan sa Sudlon sa Dakbayan sa Sugbo.

            Wa mahibung si Bacaltos sa sugo kay siya may tsirman sa committee on properties sa PB.  Apan kakugang ang nagpaabot niya sa Barili.  Giingnan siya sa mga mag-uuma nga may board member na nga nakauna pagpakigsulti niya,  nakatag-an ka, iyang kauban sa unang distrito, si Juan Bolo.

                        -o0o-

            Igmat gyod diay si Bolo kon transaksiyon na sa yuta ang hisgutan.  Lupig gud niya ang mas batan-on nga si Bacaltos.  Di gyod diay siya magpangikog sa iyang kaubanan sa PB.  Nibutho siya sa Barili bisan si Bacaltos ang gisugo.  Wa na gani kahinumdom si Bacaltos kon sakop ba sa iyang komtiba si Bolo.

            Tungod sa gibutyag ni Bacaltos, di na kahibudngan ang pasangil nga gimandoan ni Bolo ang appraisal committee pagsusi sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga bisan wa pa siya matudlo nga pangu sa committee on properties niadtong Hunyo 2007.  Apan niangkon si Bacaltos nga wa siyay gihimo bisan sa pagpanapaw ni Bolo.  Sa ato pa, bisan sa panahon pa sa pagduma sa amahan ni Gobernador Gwen Garcia, ikogay na ang salida sa PB.

                        -o0o-

            May sukaranan ang paniid sa usa ka lokal nga opisyal nga kon ang mga sakop sa PB niggahin pa lang og bisan katloan lang ka gutlo sa ilang sesyon aron pagtuki sa ilang resolusyon nga nagtugot ni Garcia pagpalit sa luna sa mga Balili di unta sila magkinahanglan og daghang mga adlaw karon sa pagpasabot ug pagpanalipod sa ilang pagmika, pagpabaya ug kapakyas pagtuman sa labing batakan nilang katungdanan pagpanalipod sa interes sa mga Sugbuanon.

            Apan puslan man nga nagpatuo na sila nga naghinulsol sa ilang bulilyaso, mas maayong hingpiton na lang sa board members ang ilang pagduko sa sudya sa ilang tanlag pinaagi sa pagpamalandong unsa pa ang ubang multi-milyones pesos nilang transaksiyon nga gidominahan sab sa way kamatayon nga pagpanlaktod.

                        -o0o-

            Sukwahi sa gipatuo ni Gobernador Garcia nga gipaburot lang ang kontrobersiya sa kapakyas niya pagkuha sa ratification sa PB sa memorandum of agreement (MOA) uban sa mga Balili, mao ni ang motino sa iyang kinatibuk-ang responsibilidad sa kontrobersiya.

            Kay kon mapamatud-an nga gikinahanglan gyod ang ratification kay managlahi ang presyo ug ang gidak-on sa luna nga gitakda sa resolusyon sa PB ug sa MOA maisip nga ilegal ang iyang pagpaggawas sa P98.9 milyones sa buhis nga hinagoan sa mga Sugbuanon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Thursday, August 27, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for August 28, 2009

                        PINALITAY SA YUTA

 

            Pila na ka transaksiyon sa yuta ang gisudlan sa Kapitolyo sa Sugbo?  Di lang atol sa duha ka termino ni Gobernador Gwen Garcia kon dili apil na sa gisundan nga siyam ka tuig nga pamunoan sa iyang amahan, si karon Kongresista Pablo Garcia?

            May lain pa ba gawas sa nahibaw-an sa mga Sugbuanon nga gatosan ka ektaryang luna nga ilang gipalit sa Barili, Naga, Minglanilla ug Carmen?  Tinuod ba nga kasagaran sa mga luna igo lang gipamayran apan gipasagdan lang ug wa na mapusli?  Unsa man ang garantiya sa Sugbuanon nga mga magbubuhis nga ang nangaging mga pagpamalit sa yuta wa sab mosubay sa ruta sa transaksiyon sa mga Balili—gidalidali ug gilaktod?

                        -o0o-

            Kalanog kaha sa tiningob ug dinungan nga pagginhawa og luag sa mga sakop sa Provincial Board (PB) dihang ilang nahibaw-an nga wa diay nila ma-ratify ang memorandum of agreement (MOA) nga gipirmahan ni Gobernador Gwen Garcia uban sa mga Balili.  Kaggaan kaha sa ilang paminaw dihang naamgohan nga kon magkinaunsa man—kon lamdagan sa Espiritu Santo ang panghunahuna ug tisokan og kaisog ang kasingkasing sa mga imbestigador sa Visayas Ombudsman ug mangahas pagtinuod sa ilang mga gimbuhaton—makapanghunaw silang tanan, gawas ni Bolo, og kalambigitan sa P89.9 milyones nga kahiwian.

            Sa kasamtangan, magpaka aron ingnon silang mosubay sa script sa Kapitolyo:  Iduot si Bolo ug si Bolo lang.  Bisan nag-anam kalisod ang pagtago sa nagkadaghang mga siwil nga nagpakita nga wa mag-solo si Bolo sa salida.

                        -o0o-

            Kon makaikyas man gyod gani gikan sa mga kasong kriminal, maglisod hinuon ang mga sakop sa PB paglikay sa mga kasong administratiba—salamat sa pagmika ug pa-goryo-goryo sa ilang katungdanan.  Makiangayon lang nga, sama ni Garcia, moangkon sab sila og responsibilidad ug mangayo og pasaylo gikan sa mga Sugbuanon.

            Apan sa di pa makumbinser ang mga magbubuhis sa ilang paghinulsol, angayng motug-an sab silang Garcia ug ang mga sakop sa PB giunsa nila pagpalusot ang nangaging mga transaksiyon sa Kapitolyo—pagpalit man og yuta o pagtukod man sa CICC ug sa ubang mga proyektong infrastractura sa nagkalainlaing kalungsoran ug mga dakbayan.

                        -o0o-

            Nipundayon ba lang sab sila sa way kinutoban nga pag-apura ug paglipatlipat?  Gihatagan ba sab sa hingpit nga pagsalig si Bolo ug ubang mga naghikay sa pagpalit sa yuta sa Barili, Naga, Minglanilla ug Carmen ug ubang mga transaksiyon?  Gibundak-bundak ba sab ang ngan ni Garcia ug nagyangu-yango ug gitun ba lang sab sa mga sakop sa PB ang ilang dila?

            Gipirmahan ba lang sab ni Garcia ang mga dokumento sa way pagsusi kinsay nag-andam ug diin gikan?  Ug gihikawan ba sab ang PB sa kahigayonan pagsubli sa mga dokumento aron matino may panginahanglan ba sa ratification?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Wednesday, August 26, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for August 27, 2009

                        KAPILA NA MANGLAKTOD?

 

            Nagkadaghan ang mga pamahayag nga giluwatan nilang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan, nagkalawom ang gahong nga ilang nahimutangan.  Samtang nabantang nang determinasyon sa Kapitolyo paglubong ni Provincial Board (PB) Member Juan Bolo, salamat sa kalapad sa dagat nga nitabon sa yuta sa mga Balili nga ilang gi-usik-usikan sa buhis sa mga Sugbuanon, natagpisaw ug nagkabulingit sab sila.

            Karon nabisto na wa diay magbinugtong si Bolo sa pagpalusot sa transaksiyon.  Giabagan siya sa hingpit nga pagpabaya sa iyang kaubanan sa PB ug ubang mga departamento sa Kapitolyo.  Di sang kapanghimakak si Garcia sa dakong papel nga iyang gihuptan pagtino nga kabayran ang wa pa igkita nga yuta sa mga Balili sa labing daling panahon.

                        -o0o-

            Dapiton nako ang imong pagtagad sa pagpirma ni Garcia sa memorandum of agreement (MOA) uban sa mga Balili.  Ang notaryo nagkanayon nga gipirmahan niya ang MOA niadtong Abril 21, 2008.  Apan si Garcia niingon nga napirmahan niya ang MOA sa wa pang Abril 21 kay niadtong adlawa nilarga na siya paingon sa Guam.

            Sama sa ubang opisyal sa Kapitolyo nga naligsan, kaluoy sa abogado sa Kapitolyo nga maoy nag-notaryo sa MOA.  Siya ang mapiit sa paghimo sa bakak nga pangangkon nga gipirmahan ni Garcia ang MOA sa iyang atubangan niadtong Abril 21.  Apan di hingpit nga makalingkawas si Garcia.  Ang unod sa MOA maoy nipasiwil alang sa tanang hingtungdan sa sidsid sa iyang saya.

                        -o0o-

            Matod ni Garcia gipirmahan niya ang MOA pinasikad sa unang resolusyon sa PB niadtong Enero 14, 2008 nga nagtugot niya pagsud sa transaksiyon.  Apan ang presyo ug ang gidak-on sa luna nga gitakda sa iyang gipirmahan nga MOA wa motakdo sa unang resolusyon.  Kon dili sa ikaduhang resolusyon nga gipasar sa PB sa samang adlaw sa iyang pagpirma sa MOA.

            Duna lay gamayng problema.  Ang ikaduhang resolusyon di pa epektibo kay napirmahan ni Acting Governor Greg Sanchez pagka Abril 24 na.  Inay ipasabot ang bulilyaso, si Garcia sama sa naandan nitulisok ni Bolo.  Kay matod niya wa kinahanglana ang ikaduhang resolusyon.  Nga, nakatag-an mo, gipasar sa PB tungod sa pagtuo nga kang Garcia ang transaksiyon.

                        -o0o-

            Mas lisod tuohan ang pangangkon ni Garcia nga wa siyang kahibawo nga si Bolo ray nag-andam sa MOA.  Kon tinuod nga wa siyang kahibawo diin gikan ang dokumento, unsa may garantiya sa Sugbuanong mga magbubuhis nga iya ning gibasa?  Gawas pa, mas tulukibon ang kapakyas sa PB pagdason sa MOA nga iyang gipirmahan.

            Kon tinuod nga gitipigan rang Bolo ang MOA human pirmahi ni Garcia, makuwestiyon ang kaligdong sa paghikay sa mga dokumento sa Kapitolyo.  Di lang sa pagpalit sa yuta, aw dagat diay, nga giangkon sa mga Balili.  Kon dili hasta sa uban pang multi-milyones pesos nga mga transaksiyon nga ilang gisudlan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Tuesday, August 25, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for August 26, 2009

                NAKAMENOS NATO

 

            Nakamenos gyod diayng Kapitolyo sa mga Sugbuanon.  Gawas nga wa kakita asa nagsugod ug asa kutob ang 25 ka ektaryang luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga, wa sab diay sila magtagad pagtan-aw sa mga titulo sa yuta.

            Kon may bisan gamay pa lang untang kaikog silang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan sa kabos nga mga Sugbuanon, kansang mandato maoy nakapahimutang nila sa katungdanan ug kansang buhis maoy ilang giwaldas, gihuwat unta una nila ang mga titulo sa yuta, bahala na kon wa sila magtagad pagsusi sa naa ba sa ibabaw o ilawom sa dagat, wa pa hatagi og pasiunang bayad ang mga Balili.

                        -o0o-

            Nahugno ang kinakusgang panagang nilang Garcia ug kaubanan sa nabulilyasong transaksiyon:  Nga nibayad sila sa mga Balili kay nisalig sa katinuod sa mga titulo ug sa Torrens System nga maoy gisunod sa Republika sa Pilipinas.  Ang sistema niila sa original certificate of title o sa transfer certificate of title isip pruyba sa pagpanag-iya.

            Ang wa pagpaabot sa certified true copies sa mga titulo nagmatuod nga mas determinado ang Kapitolyo pagpalusot sa transaksiyon kay sa pagpanalipod sa interes sa mga Sugbuanon.  Di diay tinuod nga bilib sila sa torrens kon dili mas bilib sila sa "tulin" system. Hinaot nga ang ilang pag-isnab sa titulo wa magkahulogan nga gihatagan nilag mas dakong importansiya ang "porsiyento" sa transaksiyon.

                        -o0o-

            Laing kahibulongan nga bahin sa transaksiyon:  Dunay duha ka resolusyon nga gipasar ang provincial board pagtugot ni Garcia pagsud sa transaksiyon uban sa mga Balili—ang orihinal nga resolusyon niadtong Enero 14, 2008 nga nagtakda sa presyo nga tag P434 matag metro cuadrado giusab niadtong Abril 21, 2008 nga nagpaubos sa presyo ngadto sa P400 matag metro cuadrado; apan si Garcia wa magpaabot nga ma-epektibo ang inusab nga resolusyon, gipirmahan niyang MOA pinasikad sa pagtugot sa unang resolusyon apan ginamit ang presyo sa ikaduhang resolusyon.

            Unsa may ilang gidalian?  Nganong mora man silag gisilihan?  Nganong mora mag naglumba paglayat nga morang wa nay ugma?

                        -o0o-

            Nagkadaghan ang nanggawas nga kasayuran mahitungod sa transaksiyon, nagkabantang ang kadako sa papel ni Board Member Juan Bolo—gikumbinser si Garcia pagpalit sa yuta, giapura ang appraisal committee pagtakda sa presyo sa luna, gikumbinser ang provincial board pagtugot ni Garcia ug pag-andam sa deed of sale ug sa MOA.

            Masabot nga nagkarakara ang appraisal committee dihang gibundakan ni Bolo sa ngan ni Garcia.  Katuohan sab nga nagyanguyango ang provincial board dihang giwarawara ni Bolo ang ngan ni Garcia.  Apan pasayloa nga maglisod ko pagtuo nga hasta si Garcia naapil og kakugang ug nahasiril-siril nga morang gilubatlubatan dihang giapura ni Bolo.  Gawas lang kon nakumbinser ni Bolo si Garcia nga tinuoray ning transaksiyon ni Garcia.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Monday, August 24, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for August 26, 2009

                NAKAMENOS NATO

 

            Nakamenos gyod diayng Kapitolyo sa mga Sugbuanon.  Gawas nga wa kakita asa nagsugod ug asa kutob ang 25 ka ektaryang luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga, wa sab diay sila magtagad pagtan-aw sa mga titulo sa yuta.

            Kon may bisan gamay pa lang untang kaikog silang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan sa kabos nga mga Sugbuanon, kansang mandato maoy nakapahimutang nila sa katungdanan ug kansang buhis maoy ilang giwaldas, gihuwat unta una nila ang mga titulo sa yuta, bahala na kon wa sila magtagad pagsusi sa naa ba sa ibabaw o ilawom sa dagat, wa pa hatagi og pasiunang bayad ang mga Balili.

                        -o0o-

            Nahugno ang kinakusgang panagang nilang Garcia ug kaubanan sa nabulilyasong transaksiyon:  Nga nibayad sila sa mga Balili kay nisalig sa katinuod sa mga titulo ug sa Torrens System nga maoy gisunod sa Republika sa Pilipinas.  Ang sistema niila sa original certificate of title o sa transfer certificate of title isip pruyba sa pagpanag-iya.

            Ang wa pagpaabot sa certified true copies sa mga titulo nagmatuod nga mas determinado ang Kapitolyo pagpalusot sa transaksiyon kay sa pagpanalipod sa interes sa mga Sugbuanon.  Di diay tinuod nga bilib sila sa torrens kon dili mas bilib sila sa "tulin" system.  Hinaot nga ang ilang pag-isnab sa titulo wa magkahulogan nga gihatagan nilag mas dakong importansiya ang "porsiyento" sa transaksiyon.

                        -o0o-

            Laing kahibulongan nga bahin sa transaksiyon:  Dunay duha ka resolusyon nga gipasar ang provincial board pagtugot ni Garcia pagsud sa transaksiyon uban sa mga Balili—ang orihinal nga resolusyon niadtong Enero 14, 2008 nga nagtakda sa presyo nga tag P434 matag metro cuadrado giusab niadtong Abril 21, 2008 nga nagpaubos sa presyo ngadto sa P400 matag metro cuadrado; apan si Garcia wa magpaabot nga ma-epektibo ang inusab nga resolusyon, gipirmahan niyang MOA pinasikad sa pagtugot sa unang resolusyon apan ginamit ang presyo sa ikaduhang resolusyon.

            Unsa may ilang gidalian?  Nganong mora man silag gisilihan?  Nganong mora mag naglumba paglayat nga morang wa nay ugma?

                        -o0o-

            Nagkadaghan ang nanggawas nga kasayuran mahitungod sa transaksiyon, nagkabantang ang kadako sa papel ni Board Member Juan Bolo—gikumbinser si Garcia pagpalit sa yuta, giapura ang appraisal committee pagtakda sa presyo sa luna, gikumbinser ang provincial board pagtugot ni Garcia ug pag-andam sa deed of sale ug sa MOA.

            Masabot nga nagkarakara ang appraisal committee dihang gibundakan ni Bolo sa ngan ni Garcia.  Katuohan sab nga nagyanguyango ang provincial board dihang giwarawara ni Bolo ang ngan ni Garcia.  Apan pasayloa nga maglisod ko pagtuo nga hasta si Garcia naapil og kakugang ug nahasiril-siril nga morang gilubatlubatan dihang giapura ni Bolo.  Gawas lang kon nakumbinser ni Bolo si Garcia nga tinuoray ning transaksiyon ni Garcia.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 25, 2009

                        BAHAG ANG IKOG

 

            Pila ka adlaw human nangayo og pasaylo ug niangkon og responsibilidad si Gobernador Gwen Garcia sa pagpalit sa luna sa mga Balili nga naa pa sa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga, nagkapuliki ang mga opisyal sa Kapitolyo pagmatuod nga di diay bulilyaso ang transaksiyon:

·        Legal diayng transaksiyon kay wa pa maaprobahi ang walo ka tuig nang rekomendasyon sa DENR pagbasura sa mga titulo sa mga Balili;

·        Bisang mga luna ilawom sa dagat mapuslan sa reclamation project ginamit ang abo sa uling nga itam-ok-na-binayran-pa sa Kepco-SPC Power Plant Corporation; ug

·        Kon di na mabawi ang P38 milyones, may ubang yuta ang mga Balili nga makuha ang Kapitolyo.

                        -o0o-

            Bisan si Cebu Provincial Board Member Juan Bolo, kansang lifestyle gitumbok nga inanayng nausab human sa transaksiyon, niisa sa kahigayonan nga kapanalipdan sa Kapitolyo bisan ang mga titulo sa pagatpatan ug sa mga luna ilawom sa dagat.  Inay modason sa makiangayong mga pagsaway sa pagpatitulo sa Silot Bay sa Liloan, si Bolo nipili pagkabayo sa gikuwestiyong hukom sa Korte Suprema nga nipatigbabaw sa katungod sa nakapalit sa mga titulo nga nakuha sa ilad.

            Saliging mga abogado sa Kapitolyo nga makapangita og lusot bisan sa labing makauuwawng mga transaksiyon nga ilang masudlan.  Bisan ang pagduot nilang Bolo atubangan sa publiko, sama sa pagpangayog pasaylo ni Garcia, mahimong kabahin lang diay sa ulug-ulog paghupay sa kasuko sa Sugbuanong mga magbubuhis.

                        -o0o-

            Apan ang transaksiyon, nga nakapaalkanse pag-ayo sa kagamhanan, nahuman na.  Ang bisan unsang lusot—pagbawi sa kuwarta, pagpanalipod sa titulo ug pagpangita og kapuslanan sa kuwestiyonableng kabtangan—di makapapas sa nahimo nang kalapasan sa balaod.  Ang pagpabaya nilang Garcia ug ubang kadagkoan sa Kapitolyo di mahimong kalimtan ug isalindto na lang.

            Hinaot nga di magpalipat ang mga Sugbuanon gikan sa tinuod nga isyu.  Giwaldas sa Kapitolyo ang ilang buhis sa transaksiyon nga marka pataka.  Bisan unsaon pagpakauwaw sa Kapitolyo ang mga nibutyag sa kahiwian, hinaot nga padayong maningil ang mga magbubuhis sa mga nibudhi sa ilang pagsalig.

                        -o0o-

            Ayaw na lag palipat og subay sa imbestigasyon sa Kapitolyo nga gipasiugdahan ra sab sa mga imbestigahunon.  Hinunoa, tabang og paniid sa imbestigasyon sa Visayas Ombudsman sa eskandalo.  Labihan nila kamaikugon nga nalukop na sila pagpangayo sa tabang sa pribadong mga tawo ug ubang buhatan sa kagamhanan, gawas sa taga Kapitolyo nga maoy utok sa transaksiyon.

            Ambot nganong mahadlok si Visayas Ombudsman Pelagio Apostol paggamit sa iyang gahom pagsupina aron mapugos silang Garcia ug kaubanan pagtahan sa mga dokumento sa gikuwestiyon nilang mga transaksiyon—sama sa pagpalit sa luna sa mga Balili ug sa pagtukod sa CICC.  Bisan ang nakabuylo na nilang imbestigasyon sa deco lampposts sa Asean Summit wa gyong kaabot sa kinadak-ang isda—si DPWH Secretary Hermogenes Ebdane.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Sunday, August 23, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for August 24, 2009

                UNSAON PAGLUSOT

 

            Naka-komisyon man si Cebu Provincial Board Member Juan Bolo o wa, may mga opisyal man sa Kapitolyo nga nagduka pagtuman sa ilang katungdanan o wa, nagpiyong man ang mga sakop sa provincial board sa pagpalusot sa pagpalit sa yuta sa mga Balili o wa, di na mahinungdanon.  Giduphan na silang tanan ni Gobernador Gwen Garcia sa iyang pag-angkon og responsibilidad sa ilang pagpalit sa luna nga naa pa ilawom sa dagat.

            Katungod ni Garcia ang pagsusi naka-komisyon ba si Bolo, o gilipat ba sa iyang kaubanan sa Kapitolyo, apan bisan unsay iyang makaplagan di na mahinungdanon.  Niangkon na siya og responsibilidad.  Gawas kon bakwion ang pagpangayog pasaylo ug moinsistir nga wa diay siyay labot sa bulilyaso.

-o0o-

            Nabulilyaso gyod ang transaksiyon sa Kapitolyo.  Niangkon man o wa og responsibilidad si Garcia.  Nakapalit gyod sila og yuta ilawom sa dagat gipasidan-an man sila o wa sa DENR.  Naalkanse gyod ang Sugbuanong mga magbubuhis.  Gi-negosyo man o wa ni Atty. Ben Cabrido ang iyang pagka environmentalist.

            Inay mangita og laing matulisok, mas makaayo alang sa tanang hingtungdan kon ang Kapitolyo magsugod na og tubag sa responsibilidad sa bulilyaso nga ila nang giangkon.  Inay gamiton ang ilang makinarya pagbuong sa kadungganan sa mga tawo nga way bisan gamayng labot sa bulilyaso nga ilang gisudlan, mas maayo tingaling ang Kapitolyo mohingpit na lang gyod pagdawat sa tukmang silot sa balaod sa krimen kansang responsibilidad ila nang giangkon.

-o0o-

            Unsay krimen nga ilang nahimo?  Ang pagsud og transaksiyon nga klarong nakapaalkanse sa kagamhanan.  Sa ilang pagbayad sa yuta sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat, ilang gibudhian ang pagsalig sa mga Sugbuanon ug giwaldas ang buhis nga ilang hinagoan.  Unsay lain nilang atraso?  Ang wa paghimo sa butang nga angay untang himuon:  Mora lang namalit og lugod sa Carbon, wa gyod silang kahigayon pagsusi diin nagsugod ug asa kutob ang kabtangan nga ilang gipalit.

            Apan di mahitabong ang kadagkoan sa Kapitolyo moboluntaryo lag papriso.  Bisan may mga kaso nang gipasaka batok nila.  Unsa ba katakos ang mga buhatan sa kagamhanan nga gitahasan paggukod sa mga malapason?

-o0o-

            Mao nay dakong suliran.  Ang Visayas Ombudsman puti og kiting.  Isog kaayong moggukod og kartero nga naka-dispalko og P5.  Apan di ganahang mosusi sa mga pasangil sa overpricing ug pagpanglaktod  sa CICC.  Ilang pangu nga si Pelagio Apostol ang labing talawan.  Aron pagpasabot nganong wa kairog ang pakisusi sa CICC, gihulagway ni Apostol ang transaksiyon nga "komplikado ra kaayo" ug ang iyang graft investigators nga "di kamao."

            Maong di na lang ta mahibung kon way kapaingnan ang imbestigasyon sa yuta sa mga Balili, bisan sa pagkumpisal na sa Kapitolyo.  Kuyawng "komplikado ra kaayo" ang transaksiyon alang ni Apostol ug ang graft investigators nagpabiling "di kamao."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Saturday, August 22, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for August 23, 2009

        AKONG PINALIT

    Malinawon siyang nidawat sa hinay nga dagayday sa tubig.  Dihang napuno na, nisugod pagkurog ug pag-utnga.  Mora siyang nalumos apan sa samang higayon nihangop sa kadaghan sa tubig nga nagliyok sa iyang kinahiladman.  Hangtod nga nagpulipuli pag-uliot sa akong dunggan ang iyang hilom nga agumod ug ang hinay nga tapya sa tubig.
    Gikuyawan kog dyutay nga nagsud-ong niya.  Kay bisan sa kadaghan na sa akong nabasa mahitungod niya mao ni labing unang higayon nga nakakita ko sa samang talan-awon.  Wa ko maghisgot sa 20 ektaryas nga luna ilawom sa dagat nga napatitulohan sa mga Balili sa Tinaan, Naga.  Ang akong gihulagway mao ang bag-o nakong washing machine.
        -o0o-
    Namalhin na man gud mig puyo sa among bag-ong bay.  Niinsistir ang akong asawa nga magpalit mig bag-ong washing machine.  Nakalimot tingali siya nga akoy tiglaba sa amo.  Mas nakalimot tingali siya unsa kalawom ang among panaghigugmaay sa among karaang makina.
    Gasgas na tinuod kaayo ang karaang makina.  Guba nang tabon.  Nalata na ang hose nga gawasanan sa tubig.  Saba na kaayong andar.  Apan nagpabiling takos paglimpiyo sa among mga bulingon.  Human sa unom ka tuig, suhito na kaayo ko sa makina nga mahimo kong manglaba bisan magpiyong.  Apan tulo ka adlaw human mi namalhin gi-ultimatuman ko sa akong asawa pagpalit og bag-o.
        -o0o-
    Maong bug-at ang akong buot nga niadto sa Park Mall.  Puslan mang magbag-o, gipili nako ang makina nga gawas nga mas dako automated ang tanan--gikan sa paglaba ngadto sa pagwaswas ug pag-uga--ang akong gimbuhaton mao na lang ang paglawog sa mga bulingon ug pagbutang og sabon.
    Wa hinuon dayon kong kalaba kay ang mga panday nangita pag tukmang dapit nga kabutangan sa bag-ong washing machine.  Supak kong ibutang sa gawas kay mabuwad sa init ug sa uwan.  Apan nagtipun-og nang among mga bulingon.  Maong gidayongan namong makina paingon sa labing duol nga bakanteng lawak, gibalikbalik nakog basa ang manual ug gisugdan ang akong labing unang automated nga laba.
        -o0o-
    Human katak-opi ang tabon, giingnan ko sa makina nga 50 litrong tubig ug 44 ka gutlo ang iyang gikinahanglan.  Inay magsugod nag check sa midterms sa akong mga tinun-an sa STC, nalansang ko sa atubangan sa makina--nabalaka nga may kadaot nga gipasidaan sa manual nga mahitabo ug may tugon nga wa nako mabasa.  Ang mas dakong hinungdan mao ang pagkahugno nga ang akong naandan ug nakat-onan na paghigugma nga paghaw-as ug pagpuga sa linabhan wa na diay kinahanglana.
     May ikumpisal ko.  Wa nako susiha ang makina sa wa pa palita.  Sagol pagdali pagbalik sa trabaho ug pagrebelde sa pagpamugos sa akong asawa.  Malampuson ang unang laba.  Apan pabilin kong gikuyawan.  Di tungod sa kahigayonan nga peke ang titulo.  Kon dili tungod sa kadako sa nag-ung-ong mga bayranan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com